در خبر آمده بود که بعد از زلزله غرب کشور قیمت کیسه خواب در تهران سه برابر شده است؛ کسانی برآشفته بودند و آن را مصداق سودجویی و عملی غیرانسانی تلقی کردند؛ قضیه البته غریب نیست کم و بیش در همه جای جهان بعد از چنین حوادثی به دلیل کاهش عرضه یا افزایش تقاضا قیمت اجناس سر به فلک می کشد، در قضیه توفان ایرما در فلوریدای امریکا بسته های آب معدنی که در شرایط عادی حدود ۹ دلار قیمت دارند تا ۹۹.۹۹ دلار هم فروخته شدند!

آیا این کار غیراخلاقی است؟ آیا غیرقانونی است؟ آیا در شرایط اضطراری نظیر این دولت ها باید برای کنترل قیمت ها باید وارد عمل شوند؟ اجازه دهید یک استدلال مورد قبول هواداران بازار را طرح کنیم. گفته می شود از آنجا که خریدار می تواند جنس را خریداری نکند و اجباری در کار نیست، نمی توان این بالا رفتن قیمت را غیراخلاقی دانست؛ در اینجا کسی خریدار را وادار به انجام کاری نمی کند. می دانیم که در شرایط اضطراری عرضه محصول هم دشوارتر می شود و هزینه آن بالاتر می رود و در این معنا افزایش قیمت “طبیعی” است.

همچنین این بالا رفتن قیمت باعث می شود تنها کسانی حاضر به پرداخت مبلغ بالا باشند که به آن بیشتر از همه احتیاج دارند؛ از اقتصاد می دانیم وقتی قیمت ها به طور نسبی پایین باشد، حتی کسانی که نیاز جدی هم ندارند متقاضی دریافت آن محصول خواهند شد. به زبانی دیگر، محصول در این قیمت بالا به کسی می رسد که به واقع خواهان آن باشد. از سویی دیگر بالا بودن قیمت باعث می شود که بازار برای محصول جذاب شود و دیگران هم با توجه به سود مناسب وارد کار عرضه محصول شوند و همین امر با بالا بردن رقابت باعث کاهش قیمت خواهد شد و این به سود همه مشتریان خواهد بود.

حتی اگر این استدلال ها را نپذیریم و کار را غیراخلاقی هم بدانیم، باز اعمال محدودیت های قانونی و کنترل دولتی قیمت دردی را دوا نمی کند؛ به فرض آنکه دولتی ها بتوانند چنین کنند؛ عرضه محصولات غیرجذاب خواهد شد و کاهش می یابد، در بهترین حالت باید دست به جیره بندی زد و صف تقاضا تشکیل می شود؛ می دانیم در این صف ها آنچه قربانی می شود همان “اخلاق” است و به قول معروف “خوبان در این معامله تقصیر می کنند”. از تردید در نیت “اخلاقی” دولت ها که بگذریم؛ توصیه هواداران بازار این است دولت ها حتی در شرایط اضطراری هم در قیمت گذاری دخالت نکنند؛ زیرا نه ممکن و نه حتی مطلوب است، والله اعلم.