غائله مسکن مهر زیادی بالا گرفته است و پس از زلزله خیلی ها له و علیه آن موضع گیری کرده اند؛ شوربختانه مثل بسیاری دیگری از موضوعات قضیه به دعوای پایین محله- بالا محله شباهت پیدا کرده است و هواداران شیخ دیپلمات و پرزیدنت مهرورز به نواختن و تکاندن هم مشغولند. از آن طرف یک حرف حساب هست که از خوب یا بد این پروژه که بگذریم؛ بعد از چند سال مردم روی آن حساب کرده اند و حالا نمی شود صورت مسئله را پاک کرد؛ اما سوال اینجاست فارغ از این ملاحظات سیاسی، اجرای این پروژه کار درستی بود؟
با جستجو در نظر اهل فن می شود دید که حرف مخالفان قانع کننده تر است؛ به بیانی دیگر می توان به چند استدلال جدی رسید که اجرای این پروژه، با هر نیتی در پس آن، نابجا بود، آن استدلال ها که کمال اطهاری کارشناس اقتصاد مسکن آنها را طرح کرده است به قرار زیرند:
۱- ورود دولت در امر تامین و ارائه یک کالای خصوصی یعنی مسکن نادرست است، دولت به جای وارد شدن به یک ابرپروژه بزرگ بایستی شرایط کلان اقتصاد و اشتغال را به گونه فراهم می اورد که خود مردم دست به کار می شدند؛ “اگر مردم اشتغال مناسب داشته باشند، می‌توانند برای خود مسکن تهیه کنند یا تهیه مسکن باید در اختیار شرکت‌های خصوصی باشد نه دولت به معنای دولت”.
۲- به دلیل حضور دولت در این قبیل پروژه ها و به دلایل روشنی که بارها در مورد دولت گفته شده است، هزینه اجرا بالا می رود و کیفیت نظارت هم مطلوب نخواهد بود؛ در چنین وضعیتی اگر با افزایش فساد روبه رو نباشیم، جای تعجب است (به سیاق همان مثال معروف هیچکس ماشین اجاره ای را نمی شوید، نگهبانان اموال عمومی هم به اندازه خود افراد نگران چگونگی مصرف ثروت جمعی نیستند).
۳- بنا به گفته ها حدود ۴ درصد از تولید ناخالص ملی به سمت مسکن مهر رفت؛ نقدینگی افزایش چشمگیری داشت و درصد بالایی از اعتبارات بانکی به آن اختصاص یافت و می توان گفت بخش صنعت قربانی بخش مسکن شد؛ تازه یادمان نرود چنانکه پژوهشگران موسسه مبین نشان داده اند از لحاظ هدایت اعتبار و بازگشت اقساط، پروژه مسکن مهر یکی از بهترین عملکردها را داشته است و از طرح های مثل بنگاه های زودبازده و مانند بسیار بهتر عمل کرده است.
۴- کم درآمد ها از دیگر اقشار اجتماعی جداسازی شدند و به فاصله اجتماعی دامن زده شد؛ اتفاقی که با رکود اقتصادی پیامد آن تشدید هم شد. گفته شده است که تنها ۹ درصد از اقشار کم درآمد جذب مسکن مهر شدند.
۵- به دلیل نوع پروژه و جانمایی نامناسب آن، ساکنان مسکن مهر در تله فضایی فقر گرفتار شدند؛ “بیشتر کسانی که در این محله‌ها جمع شده‌اند، در چند صفت مشترک هستند، فقر، بیکاری و درآمد پایین. از طرف دیگر، مردم به‌صورت اتفاقی در آنجا دورهم جمع شده‌اند و سرمایه اجتماعی در این طرح و این محله‌ها پایین است”.
۶- شیوه های جایگزین برای اجرا با هزینه بسیار کمتر وجود داشت مانند اجرای پروژه در بافت فرسوده شهرها که بنا به گفته ها حدود یک سوم حالت کنونی هزینه داشت.
حالا البته خیلی کار از کار گذشته است و باید برای مردم کم درآمدی که روی قول دولتی ها حساب کرده اند؛ فکری کرد؛ اینکه راه آینده را چگونه باید طی کرد، ساده نیست، والله اعلم.
