حرف از تامین زیرساخت ها نظیر جاده و اتوبان که می شود، به خیال بسیاری افراد نمی آید که می شود آنها را هم به بازار و بخش خصوصی واگذاشت. از ملاحظات هزینه ای برای ساخت آنها که بگذریم، تصور غالب بر اینست که بخش خصوصی همچون دزدان راهبند جیب “مردم” را خالی می کنند و هزینه بالایی از آنها طلب خواهد کرد.
از این روست که بسیاری علیرغم ناکارآمدی “ذاتی” دولت، اعتقاد دارند چاره ای جز سپردن چنین کارهایی به دست دولت نیست. این نگرانی ها ناروا نیست، ولی به نظرم می توان برخی ملاحظات را در نظر داشت. نخست آنکه هیچ تولیدکننده ای نمی تواند از حدی بیشتر قیمت کالا یا خدمتش را بالا ببرد، با افزایش قیمت ها تقاضای استفاده از محصول کم می شود و گزینه های جایگزین مطرح می شوند که شاید سرمایه گذاری انجام شده را غیراقتصادی کند.
در جاده های خصوصی می توان با گرفتن عوارض یا حق عضویت از خودروها درآمد کسب کرد، مبلغ دریافتی می تواند حسب شرایط متغیر باشد و حتی تخفیف و دیگر ترفند های ترویجی هم برای مدیریت تقاضای رانندگان خودروها در نظر گرفت (برای مثال هزینه استفاده مسافران از مترو لندن در ساعت های شلوغ بالاتر است). همچنین کسب و کارهایی که در طول مسیر فعالیت می کنند هم منبعی برای درآمد به شمار می آیند.
جاده ها در یک منطقه مسکونی خاص می تواند مالکیت جمعی داشته باشد و هریک از ساکنان سهمی از درآمدها و هزینه های آن داشته باشند. جاده های محلی که کسب و کارها برای دسترسی بهتر به محل خودشان می سازند هم نمونه دیگری است، در همین ایران برخی از کارخانه ها با هزینه خود برای تردد بهتر ماشین های باربری جاده هم احداث کرده اند.
راستی مگر قراراست حتما پولی از مشتری گرفته شود؟ همه ما از گوگل به طور رایگان استفاده می کنیم و این شرکت هم از تبلیغات و مانند آن درآمد کسب می کند. برای جاده های خصوصی نمی توان کاری مشابه کرد؟ شاید حتی مسافران این جاده ها نه تنها پولی پرداخت نکنند، بلکه از کوپن ها و هدایای تبلیغی هم بهره مند شوند. به نظرم بد نیست به بازار و کارآفرینان اعتماد کنیم، شاید آنقدرها که به نظر می آید بد نباشند، والله اعلم.