در لایحه بودجه ۹۷ یکی از مواردی که خیلی مورد توجه اهل دل قرار گرفت افزایش ۳ برابری عوارض خروج از کشور بود که برای افراد پرسفر به ۶ برابر هم می رسید؛ افزایش عوارض خروج دستکم در یک مرحله بحرانی از تاریخ ایران نقش جالبی داشته است. یادآوری آن خالی از لطف نیست.

 

اواخر سال ۵۶ و ۵۷ که با کاهش قیمت نفت وضعیت اقتصادی ایران بسیار وخیم شده بود؛ رژیم شاه تصمیم گرفت با افزایش مالیات ها، کسری بودجه برنامه های بلندپروازانه خود را دنبال کند؛ در کشوری که مالیات ندادن به نوعی حق طبیعی افراد تلقی می شود؛ این کار نارضایتی بسیاری از ثروتمندان و بازرگانان را برانگیخت. قضیه وقتی بدتر شد که شاه رویکردی امنیتی را پی گرفت و ماموران ویژه را برای کشف تخلفات مالیاتی و “شکار” فراریان وارد کار کرد؛ این کار فرار سرمایه از ایران را شدتی بی سابقه بخشید.

 

در این میان عوارض خروج از کشور برای کلیه سفرها هم از ۳۰ دلار به ۳۰۰ دلار افزایش پیدا کرد! نتیجه این بود که سفرهای طولانی تر و دورتر از ایران بسیار به صرفه تر و اقتصادی تر شود؛ برای سفر یک روزه باید همان ۳۰۰ دلار پرداخت می شد که سفر چندماهه. این به ویژه برای ایرانیان شاغل در کشورهای همسایه ایران نظیر کویت جدی تر بود. همچنین باعث شد بسیاری از مسافران طبقه متوسط و ثروتمند که هواداران عمده حکومت به شمار می آمدند؛ به جای یک ماه (اگوست) کل تابستان را بیرون از تهران بگذرانند.

 

این زمان خوبی برای تجدید قوا انقلابیون مذهبی بود که با خلوت شدن تهران نمایش قدرت جدی در پایتخت داشته باشند که اوج آن در ۱۷ شهریور ۵۷ بود, از آن سو اتفاق مهم دیگری افتاد؛ حکومت شاه برای تسریع در پیشرفت پروژه ها مقررات گمرگی را ساده کرد,  دیگر بازرسی محموله های وارداتی از دیگر کشورها در مرز اجباری نبود و در محل واحد صنعتی انجام می گرفت؛ کامیون ها بدون دردسر از مرزها می گذشتند و این فرصت خوبی برای شبکه بازار سیاه سازمان آزادی بخش فلسطین بود که تسلیحات مورد نیاز مخالفان را به درون ایران انتقال دهد.

 

خاطراتی از مسافران پس از بازگشت از سفر تابستانی نقل می شود که با تهرانی به کلی متفاوت روبه رو شده بودند؛ به برخی منازل حمله شده بود و حتی خدمتکاران آنها هم با نوعی تنفر به آنها نگاه می کردند. از همان زمان ها بود که شبح انقلاب بر روی کل ایران سایه انداخت و نشانه های سقوط شاه با روشنی بیشتری ظاهر شد و او را در کمتر از چند ماه مجبور به ترک کشور ترک کرد؛ خواندن آن دوران بحرانی برای شناخت چالش های پیش روی آینده کشور هم بد نیست، والله اعلم.