دیدم برخی از دوستان مقایسه ای انجام داده اند میان نرخ های مالیات بر درآمد در کشورهای دیگر جهان. نشان داده اند که در جایی مثل دانمارک تا بیش از شصت درصد هم از افراد مالیات گرفته می شود. سپس نتیجه گرفته اند که در مملکت این میزان بسیار کمتر است و باید افزایش یابد. منطق استدلال آنها هم بازتوزیع بهتر ثروت در جامعه بوده است.
بد نیست بدانیم برخی کشورها چیزی به نام مالیات بر درآمد شخصی ندارند: قطر، عمان، امارات، عربستان سعودی، بحرین، کویت، برمودا، جزایر کیمن، باهاما، موناکو، هنک کنگ. در این ۱۱ کشور البته دولت ها در بعضی موارد دریافتی هایی از مردم دارند، ولی چیزی به نام مالیات بر درآمد وجود ندارد.
احتمالا مردم همیشه در صحنه حتی از نوع مایه دار آن هم خواهند پرسید، اگر گاهی مبنای مقایسه ما جاهایی مثل عراق و سوریه و لیبی است، چرا در مورد مالیات بر درآمد باید به کشورهایی مثل دانمارک و سوییس رجوع کنیم. عجالتا دولت همین عایدات نفت را درست هزینه کند و بشود از این دم و دستگاه لَخت و ناکارآمد دولتی حساب کشید، تا بعد در مورد مالیات صحبت کنیم.
بعید است در “خر محشر” فعلی که یکی از راه های پولدار شدن فساد اداری است و سازوکار شفافی برای رصد عملکرد دولت ها وجود ندارد، بتوان شهروند عاقل را قانع کرد پولش را در اختیار بوروکرات های دولتی بگذارد که خودشان هم تکلیف خودشان را نمی داند.
در نظر داشته باشیم “مالیات” یک مفهوم مدرن است و با خراج و پول زور فرق می کند. زمانی می توان حرف از “مالیات” زد که با یک دولت مدرن و شفاف سروکار داریم، جامعه مدنی و حکومت قانون موضوعیت داشته باشد و نهادها مردمی و غیردولتی بتوانند خودی نشان دهند. در ایران کسانی اینها را حرف های غربی و قصه کلثوم ننه می دانند.
گفته اند در فلسفه سیاسی غرب دولت مظهر خرد است، نهادی که نمی گذارد ادم ها گرگ وار همدیگر را بدرند، ولی در این حوالی مصیبتی است که باید از شرش به خدا پناه برد. اگر نخواهیم اینقدر بدبین هم باشیم، نمی توان شهروند عاقلی که با زحمت و فکر پولش را به دست آورده است، صرفا به دلایل اخلاقی قانع کرد که حواست به گورخواب ها و ضعفا باشد و ما همه انسانیم و مال اندوزی بد است و غیره.
این حرف ها برای یک روستا و شهر کوچک شاید جواب بدهد، ولی کشور هشتاد میلیونی را بعید است بشود فقط با حرف متمدن کرد، تدبیر و عقلانیت هم شرط است. تجربه نشان می دهد که در همه جا باید به دولت ها بدبین بود و در صحاری خاورمیانه بدبین تر، والله اعلم.
